Tot spijt van wie het benijdt. Na de jammerlijke uitschakeling in de kwartfinale van het EK klonk het de afgelopen dagen hier en daar dat Roberto Martinez maar beter zijn biezen kon pakken. Tenzij hij daar zelf alsnog anders over beslist, blijft de bondscoach echter gewoon aan boord. Terecht, als u het ons vraagt, want nu afscheid nemen was een overhaaste en te drastische ingreep geweest. Toch presteerden de Rode Duivels tegen Italië, en eigenlijk ook al eerder in het toernooi, ver beneden de verwachtingen. Wat liep er precies verkeerd, en welke lessen moet Martinez trekken om de ambities volgende winter op het WK wél weer waar te maken?
De herkansing in Qatar wordt niet alleen voor veel internationals, maar ook voor de Spanjaard zelf wellicht zijn laatste huzarenstukje. Zélfs mits een goede afloop wijzen alle signalen er tenslotte op dat het na zes jaar aan het roer dan tijd wordt voor een nieuwe uitdaging. In de tussentijd is men in de bondsgebouwen en, vooral, de kleedkamer ook na de nieuwste ontgoocheling nog steeds uitermate tevreden over de samenwerking. Samen met zijn verdiensten in het recente verleden reden te meer om zijn vorig jaar pas tot eind 2022 verlengde contract te respecteren. Iets wat normaal gezien dus ook zal gebeuren, ondanks de bakken aan kritiek die Martinez nu links en rechts moet incasseren.
DE HAND VAN MARTINEZ
Het is eens wat anders voor de man die sinds zijn aanstelling als opvolger van Marc Wilmots in 2016 haast niks dan lof oogstte en successen boekte. Ook toen zat het land overigens in zak en as na een onverwachte exit in de EK-kwartfinales, zeker omdat de boosdoener met Wales toch van een heel wat minder kaliber was. Ondanks de verzachtende omstandigheden, met name een resem afwezigen in de verdediging, betaalde Wilmots dan ook het gelag. Al kwam zijn ontslag tevens omwille van de alsmaar toenemende spanningen niet bepaald uit de lucht gevallen. Een schril contrast met de huidige situatie van Martinez, die tegen de sterke Italianen niet alleen een minder grote blamage opliep maar vooral een pak meer krediet bij de spelersgroep – én pers – heeft opgebouwd.
Van bij de start was het een van zijn voornaamste doelstellingen: alle neuzen weer in dezelfde richting krijgen. Een missie waar de charmante Catalaan wonderwel in geslaagd is. Al deed Martinez meer dan peoplemanagen alleen. Op tactisch gebied schakelde hij reeds na zijn eerste interland – een verloren oefenmatch tegen uitgerekend Spanje, waarna de volgende nederlaag op zich liet wachten tot de halve finale tegen Frankrijk op het WK in Rusland drie jaar geleden – om naar een driemansdefensie. De 3-4-2-1, een veldbezetting die tegenwoordig door heel wat landen wordt gehanteerd, groeide sindsdien uit tot een Belgisch begrip. De razendsnelle introductie van een gloednieuw systeem, dat de Gouden Generatie meteen als gegoten paste, bleek dan ook een gouden zet.
MATIG MIDDENVELD
Het gebrek aan een goede linksachter ten opzichte van de overvloed aan centrale verdedigers werd zo immers verhuld, de kwaliteiten van sterkhouders als Kevin De Bruyne, Eden Hazard en Romelu Lukaku optimaal benut. Hoewel dat vandaag natuurlijk nog altijd het geval is, deed net die intussen maar al te vertrouwde opstelling de Rode Duivels tegen Italië mee de das om. Op de flanken werden Thomas Meunier en Thorgan Hazard geregeld overspoeld, de tandem op het middenveld Axel Witsel-Youri Tielemans bleek niet opgewassen tegen het numerieke overwicht van Jorginho, Marco Verratti en doelpuntenmaker Nicolo Barella. Tot overmaat van ramp werden beiden vaak dan ook nog eens individueel simpelweg overklast door hun rechtstreekse tegenstanders.
Een echte verrassing konden we het helaas niet noemen, want Witsel noch Tielemans heeft een geslaagd toernooi achter de rug. Aan hun inzet heeft het nochtans niet gelegen. Tielemans gaf zich volledig, maar toonde slechts bijwijlen flarden van zijn talent en loste op geen enkel moment de torenhoge verwachtingen in. Witsel won knap de race tegen de klok om deel te nemen aan dit EK, waarop hij echter nooit zijn normale niveau wist te halen. Uiteraard geen schande, maar het resultaat was wel een wankel middenveld dat veel gaten liet vallen. En waaraan Martinez, ondanks de waarschuwing tegen Portugal, in money time niet durfde te raken. Witsel maakte sinds zijn rentree zelfs telkens de 90 minuten vol, Leander Dendoncker kwam niet meer van de bank.
TACTISCHE TUNNELVISIE
Tielemans ruimde een twintigtal minuten voor tijd dan weer plaats voor Dries Mertens, voor het eerst op dit EK goed ingevallen, waarop De Bruyne eindelijk een rij lager ging voetballen. Een dankbare ingreep om onder de Italiaanse druk uit te geraken die gerust wat vroeger had mogen plaatsvinden – voor zover KDB er met zijn gehavende enkel toe in staat was om het elftal op sleeptouw te nemen tenminste. De meest voor de hand liggende aanpassing die de bondscoach liet liggen, was evenwel om De Bruyne sneller achteruit te trekken en zo meer steun te bieden aan Tielemans en Witsel. In plaats van het evenwicht op het middenveld op die manier te herstellen, met Lukaku en Jérémy Doku in een soort 3-5-2 met z'n tweetjes voorin, liet Martinez het duo zwemmen.
Toen de Spanjaard zijn inmiddels kenmerkende formatie in 2016 introduceerde, stonden wij op de voorste banken. We begrijpen ergens dan ook dat Martinez vasthoudt aan zijn succesformule, die ons land tot dusver geen windeieren opleverde. Het feit dat hij nu zelfs deze evidente doch op zich kleine ingreep vertikte door te voeren, wijst misschien echter toch op enig tekort aan tactische flexibiliteit. Een onvermogen om een wedstrijd bij een negatief matchverloop vanaf de zijlijn nog te doen kantelen, klinkt het hier en daar zelfs, hoewel dat in het verleden geregeld wél lukte. Hoe dan ook maakte Martinez, die zijn pionnen evenmin nog in een andere variant probeerde te herschikken, geen al te beste beurt met zijn strategische beslissingen in München.
WARRIGE WISSELS
Zijn surprise du chef vooraf pakte nochtans prima uit, want Doku bleek de meest bedrijvige Belg en mocht ook terecht 90 minuten blijven staan. Voor het overige deed de wisselpolitiek van Martinez toch wenkbrauwen fronsen. Zo was er de farce met Nacer Chadli, wiens invalbeurt aan de zijde van Mertens welgeteld drie minuten duurde. Nadat de pechvogel plaats had geruimd voor Dennis Praet, kwamen er bovendien geen verse krachten meer tussen de lijnen. En dat met nog twee wissels voorhanden, én tal van wapens op de bank. De naam van Yannick Carrasco wordt nu het luidst gescandeerd, maar ook op pakweg Leandro Trossard, Michy Batshuayi en Christian Benteke – een belachelijk late poging ten spijt – besloot de bondscoach dus geen beroep te doen.
Waarom twee reservespitsen selecteren als ze zelfs op dit soort momenten niet als breekijzer in de strijd worden gegooid? Benteke erbij leek een logische zet om nog iets te forceren, maar net als bij de verloren slag om het middenveld eerder in de partij keek Martinez toe. Het duidt opnieuw op een iets te beknopte visie en foutief wedstrijdmanagement, maar vooral op een gebrek aan durf en daadkracht. De chaos en risico's werden geschuwd, zoals wel vaker bleef de brede kern te zeer onbenut. Het gevoel dat de Rode Duivels er werkelijk álles aan gedaan hebben om de achterstand uit te wissen, mankeert bijgevolg toch een beetje. Zonder daarom natuurlijk te kunnen claimen dat eventuele andere wissels de bakens dan wél zomaar even hadden verzet.
SOBER SPELPEIL
Hetzelfde geldt enigszins voor de fel bekritiseerde aanpak waarmee de Belgen tevergeefs een ticket voor de halve finale trachtten af te dwingen. Nochtans viel er wel degelijk iets te zeggen voor Martinez zijn strijdplan. Zoals verwacht bleven de Italianen trouw aan hun stijl, met hoge en felle pressing. Azen op de counter, een van onze sterktes, was op zich dan ook geen slecht idee. De paar keren dat er onder de druk uit gevoetbald werd, creëerden De Bruyne en Lukaku zo zelfs enkele goede kansen. Al was ook Italië reeds voor de openingstreffer gevaarlijk, en mocht het van Martinez toch gerust wat meer zijn. Net zoals het balbezit, op een bepaald moment voor rust 40-60 in het voordeel van de Azzurri. "Dit was niet ons normale spel", klonk het zelfs teleurgesteld na afloop.
Daarmee echoot de bondscoach het gevoel dat veel Belgen al bij de voorgaande matchen hadden, de roep om een meer 'Franse' benadering voor aanvang van het EK ten spijt. Waar de Rode Duivels in Rusland nog de schoonheidsprijs in ontvangst mochten nemen, werd dit keer namelijk veel zakelijker gevoetbald. Een bewuste keuze om het resultaat voorop te stellen, die jammer genoeg dus evenmin vruchten opwerpt. Integendeel. Volgende keer dus toch maar weer trouw blijven aan de eigen stijl, en met iets meer schwung en zin voor initiatief aan de aftrap verschijnen? Van het toernooi, maar zeker tegen een tegenstander als Italië. Het nummer één van de wereld liet zich te gemakkelijk in het nauw dringen en vond, vooral na de 1-0, nauwelijks oplossingen.
PORTIE PECH
Mede de schuld van Martinez dus, die daarom evenwel niet met alle zonden overladen moet worden. Zij die vooraf riepen dat mooi voetbal geen prijzen oplevert, hebben alvast geen recht om te klagen. Bovendien kon het dubbeltje net zo goed wél langs de juiste kant vallen, alleen stonden Gianluigi Donnarumma, Leanorda Spinazzola, een foutje van Jan Vertonghen en twee klasseflitsen van Barella en Lorenzo Insigne in de weg. Italië was beter en verdiende de zege, maar met iets meer geluk aan onze zijde had het matchplan dus alsnog gerendeerd – en Martinez gelijk gekregen. In zekere zin is het trouwens pech dat de Rode Duivels in de kwartfinale reeds een van de favorieten voor de eindzege ontmoeten, in plaats van pakweg Tsjechië, Oekraïne of Zwitserland.
Waar het lot de Belgen op het WK in Rusland lange tijd gunstig gezind was, met meevallers tegen Japan en Brazilië, stonden we dit keer in het verkeerde kamp. Ook wat blessures betreft. Voor het toernooi dreigden nog de dertigers in de defensie de achilleshiel te worden, maar vooral het hart van de ploeg werd getroffen. Witsel en De Bruyne acteerden niet op volle kracht tegen Italië, Hazard keek toe vanaf de tribune. Pech voor de aanvoerder, die tegen Portugal net op dreef kwam. Het lijkt hem de laatste tijd helaas niet gegund. Laten we trouwens ook de onfortuinlijke Timothy Castagne niet vergeten, wiens vervanger Meunier – in principe weliswaar een evenwaardig alternatief – vrijdag een offday had. Net zoals Lukaku, Thorgan Hazard en vele anderen niet thuis gaven.
LESSEN VOOR QATAR
Blessures, de vorm van de dag en spelingen van het lot: het zijn zaken die voetballers, laat staan een bondscoach, moeilijk kan beïnvloeden. Hopelijk vallen de puzzelstukjes volgend jaar in Qatar allemaal weer wél netjes in mekaar. Voor het overige trekt Martinez best de nodige lessen uit de vroegtijdige uitschakeling. Meer tactische flexibiliteit, beter omspringen met de wisselmogelijkheden en opnieuw uitgaan van eigen sterkte lijken – samen met misschien nog iets meer integratie van de jeugd, al viel op de 26-koppige kern toch vrij weinig aan te merken – de voornaamste aandachtspunten. Na de uitschakeling op het WK drie jaar geleden spiegelden de Rode Duivels zich aan de pragmatische aanpak van Frankrijk. Laten we ditmaal een voorbeeld aan Italië nemen.
